نوروزی به یادماندنی در دیار ناشناخته های اسرارآمیز

سخن از استان ایلام است که شاید کمتر کسی بداند این سرزمین کوچک نخستین خواستگاه و زیستگاه انسان های نخستین بوده است.
ایلام کوچک، یادگاری بزرگ و ارزشمند از تاریخ است که همچون گوهری نایاب و دُری گرانبها در صدف مغفولیت، به دست ما رسیده و بر ماست که این نگین ارزشمند انگشتری تاریخ را به همگان بشناسانیم.
ایلام در دل خود هزاران یاد و یادگار از حوادث گوناگون دارد، از وقتی که بشر نخستین این سرزمین را برای زندگی یکجانشینی خود برگزید و از هنگامیکه عیلامی ها تاریخ را در تصرف خود درآورند و تا زمانیکه بهرام چوبین ایلام را دژ خود ساخت.
هنوز هم اگر خوب گوش فرا دهی آواز عاشقانه فرهاد برای دلبر پریچهرش شیرین افسانه ای را از دل چهارطاقی های این دیار ایلام می شنوی، هنوز هم صدای تیر و ترکش از مرزهای این سرزمین دلاورپرور به گوش می رسد، خوب که دقت کنی می توانی جانفشانی قهرمانان این سرزمین را که از جان شیرین برای آزادی مرز و بومشان گذشتند، به نظاره بنشینی.
ایلام از یک طرف دارای طبیعتی سحرانگیز، دلربا و خارق العاده است که به لطف دستان جادوگرانه پروردگار به سرزمینی با طبیعتی رویایی و دل انگیز تبدیل شده است.
از سویی دیگر این سرزمین اساطیری در دل خود آثار و جاذبه های باستانی و تاریخی است که برخی از این آثار در نوع خود بی نظیر هستند و این آثار گواهی روشن بر قدمت دیرین ایلام هستند.
ایلام به واسطه گرایش های مذهبی یکی از امن ترین پناهگاه های خاندان رسالت بوده و امامزادگان زیادی در این سرزمین به خاک سپرده شده اند و همواره ملجا زیارت ارادتمندان اهل بیت (ع) هستند.
هر سال که فصل بهار با طنازی و دلربایی خاصی از راه می رسد همه جا به یُمن قدوم مبارک و خجسته اش خود را به بهترین شمایل می آرایند، از آدمیان گرفته تا طبیعت.
طبیعت بهترین میزبان فصل دلربای بهار است که با شکوفه دادن گلها و درختان، پوشیدن لباس سبز خوشرنگ بر تن زمین خاکستری فام، چلچله پرندگان آوازه خوان مست خبر از آمدن مهمانی بسیار گرامی می دهند.
استان ایلام نیز با بهره مندی از طبیعت بسیار زیبا و بکر، خود را برای استقبال از بهار دل انگیز آماده می سازد و دست هنرمندانه پروردگار در این استان به نقش و نگار آفرینی خارق العاده می پردازد.
شاید به جرات ایلام را یکی از معدود استان های بکر و ناشناخته کشور در حوزه های مختلف برشمرد که با وجود قدمت زیاد و بهره مندی از آثار تاریخی و طبیعی اما همچنان از دید گردشگران مغفول مانده است.
شاید کمتر کسی بداند سنگ نوشته آشور بانی پال در ملکشاهی ایلام قرار دارد یا یکی از نخستین تونل های تمام دست ساز ایرانی که یادگاری به جای مانده از دوران رضاخانی است در منطقه ایوان ساخته شده است، تنگه تاریخی بهرام چوبین، تپه باستانی علی کش، طاق شیرین و فرهاد و صدها و شاید هم هزاران اثر تاریخی و باستانی استان ایلام را در زمره یکی از کهن ترین و البته غنی ترین استان های کشور قرار داده است.
طبیعت استان ایلام نیز همچون آثار تاریخی اش، سرشار از رمز و رازهای نهفته ای است که چشمان هر بیننده ای را افسون و خیره می کند، تنگه زیبای ویژدرون، آبشارهای هفتگانه پلیه و سنگ سامری در ایوان، دهستان های زیبای کلم دره شهر و میشخاص ایلام، بلوط ها و سروهای چند هزار ساله ایلام، تنگه های رازیانه و کافری، غارزینگان، غارخفاش دهلران تنها بخش بسیار کوچکی از طبیعت خیره کننده استان ایلام است.
زندگی کاملا سنتی جامعه عشایری استان ایلام که در زیر سیاه چادر روزگار را سپری می کنند می تواند برای هر بیننده ای که با این نوع از سبک زندگی آشنایی چندانی ندارد جذاب و جالب باشد و گردشگران تا حدودی از نزدیک با شیوه بومی و قدیمی زندگی این مردمان آشنا شوند.
در تعطیلات عید نوروز عامه مردم به سمت استان های شناخته شده کشور مسافرت می کنند اما شاید کمتر کسی بداند که استان کوچک ایلام که در بن بست جغرافیایی قرار دارد سرشار از ناگفته ها و شگفتی های بی شماری است که می تواند مامنی آرامش بخش برای گردشگرانی باشد که علاقمند به کشف ناشناخته ها و دیدن اماکن جدید و بکر هستند.

**صنایع دستی/ از دست آفرینه های سنتی هزاران ساله تا گلیم نقش برجسته
دست آفرینه های سنتی نمایشگر گذشته درخشان و تمدن باستانی استان ایلام و راوی چند هزار سال پیشینه هنر و فرهنگ در این استان کهن هستند. نخستین صنایع دستی این استان یک زیرانداز حصیری ساده متعلق به هزاره پنجم قبل از میلاد و زمان اهلی کردن بز و گوسفند است که در تپه علی کش شهرستان دهلران یافت شده است.
اما مهم ترین صنایع دستی استان ایلام که به دست هنـرمندانه زنان و دختران ایـلامی و برای نخستین بار در استان ایلام بافته شده، گلیم نقش برجسته است که از نظر اصالت و تولید مهمترین و شاخص ترین صنعت دستی و بومی استان بـوده و نقش و نگاره های آن از طـبیعت و تاریخ و فرهنگ این منطقه الهام گرفته شده است.
فرش کرکی، فرش ابریشم، جاجیم، نمد، گیوه بافی، قتره بافی، چیت بافی، صنایع چوبی، احرامی بافی و بافت سیاه چادر از دیگر صنایع دستی این استان است.

**سوغات و غذاهای محلی استان
روغن حیوانی (رین دان)، کره محلی، عسل کوهی، کشک، کنجد، گردو و سقز محلی مهمترین سوغاتی های محلی استان است.
از غذاها و شیرینی های محلی ایلام نیز می توان به سوپ ترخینه که با استفاده از گندم، ماست، ادویه و سبزیجات پخته می شود، اشاره کرد، شیرینی های بژی برساق، کله کنجی و کهک و حلوای بگل (ترکیبی از پودر کشک و خرما) از دیگر غذاهای محلی استان است.

**موسیقی و آوازهای بومی
در موسیقی ایلام از سازهای دوزله، جفتان، سرنا، تنبک، دهل، شمشال، نی و کمانچه استفاده می شود و این سازها در آیین هایی مانند عروسی، جنگ و عزا کاربرد دارند.
هوره که از آوازها و نیایش های اساطیری ایران است، از هزاره های پیش تا به امروز رواج دارد نوعی خاص از آواز بدون بهره مندی از هر گونه ساز و آلت موسیقیایی است.
هوره خوان تنها از تُن صدا و حنجره خود برای ریتم دادن به این نوع از آواز استفاده می کند و هوره در بین مردمان کردزبان به ویژه افراد کهن سال از اقبال زیادی برخوردار است.
موسیقی آیین های سوگواری نوع دیگری از موسیقی در استان ایلام است که در آیین چمری با سرنا و دهل اجرا می شود و در این مراسم مردم ایل ها و روستاها در محلی به نام چمرجا همراه با نوای ساز و دهل و آواز همسرایان جمع می شوند و این نوع آیین در رثای فوت افراد مهم، سران و بزرگان ایلات و جوانان انجام می گیرد.

**جاذبه های تاریخی/ ایلام گهواره تمدن بشر و خاستگاه یکجانشینی انسان
ایلام سرزمینی ماوا گرفته در زیر سایه سار درختان کهنسال بلوط و بنه که از دل تاریخ هزاران ساله سر برآورده است را می توان به جرات گهواره تمدن بشر نامید و بر اساس شواهد ادعا کرد انسان برای نخستین بار یکجانشینی را از این دیار زندگی ساز آغاز کرده است.
وجود شهرهای باستانی و تاریخی، قلاع، تپه های باستانی، سنگ نوشته ها، کاخ ها، آتشکده ها و تنگه های تاریخی در استان ایلام از تاریخ و تمدن بسیار دیرپای این سرزمین حکایت می کند.
در استان ایلام بیش از یک هزار و ۵۰۰ اثر تاریخی منحصر بفرد که عمر برخی از آنها به ده ها هزار سال نیز می رسد شناسایی شده و در حال حاضر ۷۲۲ اثر از استان ایلام در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و می توان ایلام ناشناخته را بهشت عاشقان تاریخ و تمدن بشری دانست.
از مهمترین جاذبه های تاریخی ایلام می توان به شهرهای تاریخی سیمره، جوی زر، سیروان و گم گم، تنگه تاریخی طبیعی بهرام چوبینه، قلعه والی، کاخ فلاحتی، آتشکده سیاهکل، طاق شیرین و فرهاد، آسیاب آبی و قلعه شیخ ماخو نام برد.

**شهر تاریخی سیمره
این اثر تاریخی که بزرگترین محوطه تاریخی استان به شمار می رود، ۲۰۰ هکتار وسعت دارد و جزو اولین آثار ثبت شده در فهرست آثار ملی کشور است. محوطه این شهر تاریخی طبق مطالعات و کاوش های انجام گرفته متعلق به دوره ساسانی و قرون اولیه اسلامی است.
از نکات قابل توجه در خصوص شهر تاریخی سیمره اینکه در این شهر حدود یک هزار و ۴۰۰ سال پیش سیستم دفع فاضلاب زیرزمینی وجود داشته که از پدیده های کم نظیر است.

**تپه باستانی علی کش
تپه علی کش دارای سه دوره فرهنگی به نام علی کش، بزمرده و محمدجعفر است این اثر باستانی از اولین مکان هایی است که انسان در آن به استقرار و یکجانشینی اقدام کرده است.
دانه های گیاهی به خصوص گندم و جو دو ردیفه و حبوبات در این منطقه در دوران پیش از تاریخ و هزاره های هشتم قبل از میلاد کشت شده است همچنین برخی حیوانات از جمله بز در حال اهلی شدن بوده است.

**کاخ والی
این اثر تاریخی بر روی تپه ای باستانی به نام چغا میرک ساخته شده است این بنا در سال ۱۳۲۶ هـجری قمری (۱۲۸۷ خورشیدی) در زمان حکومت محمد علی شاه قاجار و غلام رضا خان والی به اتمام رسید وسعت این قلعه حدود دو هزار و ۵۰۰ مترمربع و مساحت زیربنای آن حدود یک هزار و ۵۰۰ مترمربع است.

**آتشکده سیاهگل
آتشکده سیاهگل تنها آتشکده تقریبا سالم استان ایلام است، بنای آتشکده در مسیر راهی باستانی قرار گرفته که آثاری چون قلعه، محوطه و بناهای تاریخی در فواصل دور و نزدیک آن به چشم می خورد.
این اثر در فهرست آثار ملی ثبت شده و مربوط به دوران ساسانی و قرون اولیه اسلامی است.

**تپه های کز آباد
کز آباد از دو تپه بزرگ و کوچک تشکیل شده است آثاری از کوزه شکسته های نقش دار با قدمت بیش از سه هزار سال و همچنین آثاری از سنگ های بزرگ تراشیده و نتراشیده به دست آمده است.

**پل تاریخی گاومیشان
این پل بزرگ با پنج چشمه عظیم و مرتفع دارای طول ۱۷۵ متر و عرض گذر ۸/۲۰ متر است و با استفاده از قلوه سنگ و آجر و ملات گچ نیمه کوب ساخته شده است.
پل گاومیشان مربوط به دوران ساسانی بوده و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

**تنگه بهرام چوبینه
این تنگه در میان تنگه ای عظیم و صخره ای منشعب از دامنه ارتفاعات کبیرکوه قرار گرفته است در داخل این تنگه مجموعه ای از مکان های مسکونی، بنای شاه نشین، حوضچه های سنگی برای ذخیره آب و برج و باروی جنوبی و شمالی تنگه وجود دارد که زیبایی این محیط طبیعی را دو چندان کرده این اثر تاریخی در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و از زیباترین مکان های گردشگری استان است.

** قبرستان آهنگران، قبرستانی با پنج هزار سال قدمت
در فاصله ۳۰۰ متری روستای سراب کارزان گورستانی با چیدمان زیبایی از سنگ های نسبتا بزرگی وجود داردکه بدون ملاط بر روی هم قرار گرفته که به گفته باستان شناسان قدمت آنها بیشتر از پنج هزار سال است.

**قلعه کنجانچم
این بنای تاریخی در حاشیه رودخانه کنجانچم واقع شده و شامل قلعه ای با پلان مربع دارای چهار برج دیده بانی است که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

**جاذبه های طبیعی/ طبعیت دلربای عروس زاگرس میزبان سخاوتمند گردشگران
طبعیت زیبا و دل انگیز عروس زاگرس، میزبان سخاوتمند گردشگران و مسافران نوروزی است و آغوش گرم و پرمهر خود را برای تفرج کنندگان گشوده است.
سرزمین رویایی ایلام، عروس دردانه زاگرس است و دست توانای خالق، زیباترین تابلوی طبیعت را در آن ترسیم کرده است.
چشمه های آبگرم و معدنی، رودخانه ها با شکوفه های ارغوان، کوه منحصر به فرد و جالب توجه قلاقیران، دره های پرآب و درخت، صخره های بلند و تنگه های چشم نواز و دل انگیز و درهم آمیختگی شهر و جنگل در استان ایلام، آرامش و سلامت جسم و جان را به مسافران بهار هدیه می کند.

**چشمه های آب گرم معدنی دهلران
در فاصله پنج کیلومتری شهرستان دهلران چشمه های آبگرم با خواص گوگردی برای رفع امراض پوستی و دردهای مفاصل و عضلات با داشتن تاسیساتی برای استفاده مردان و زنان وجود دارد.

**دره ییلاقی هفتاو (هفت آب) میش خاص
دره پرآب و درخت و مصفای میش خاص با درختان گردو، انواع میوه ها، چندین روستا در مسیر ییلاقی دره با مردمانی فعال و مهربان، چشمه ساران متعدد، نزدیک بودن این دره ییلاقی به تفریح گاه جنگلی و مزارع متنوع آن باعث نشاط و شادابی گردشگران می شود.

**تنگ ارغوان
تنگ ارغوان در مسیری رودخانه ای با شکوفه های زیبای ارغوان، خصوصا در فصل بهار زیبایی وصف ناپذیری را به طبیعت و جنگل های سبز آن دیار بخشیده است و تنوع رنگ آنها چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کند.

**دریاچه دوقلوی سیاه گاو
دو دریاچه زیبا به وسیله کانالی طبیعی به عرض ۵/۱ متر و عمق یک متر و به طول ۸ متر به هم مرتبط هستند این دو دریاچه دارای آبی زلال هستند به طوری که می توان تا عمق ۳ متری آنرا که شبیه آکواریومی پر از ماهی است، مشاهده کرد.

**دره ییلاقی کلم
این دره زیبا و سرسبز ییلاقی در روستای نمونه گردشگری کلم واقع شده فاصله این دره زیبا از شهر ایلام ۶۰ کیلومتر است و دارای انواع باغ میوه و رودخانه های فصلی و دایمی است به گونه ای که جنگل و باغ و خانه های روستایی آن به هم آمیخته اند.

**تنگه رازیانه
در درون تنگه زیبای رازیانه در دامنه کبیرکوه، رودی فصلی جریان دارد که در زیباترین بخش از مسیر عبور خود، دره ای پر پیچ وخم و نسبتا عمیق در دل سنگ های رسوبی ایجاد کرده است.
جلوتر از دره گداری وجود دارد که با گذشتن از آن به جنگل های بلوط و سایه سار صخره ها می توان راه یافت. تنگه رازیانه در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

**غار خفاش
این غار به علت زندگی هزاران خفاش در داخل آن، به غار خفاش معروف شده این غار دهلیزهای وسیعی دارد که عمق بعضی از قسمت های آن به ۴۰۰ متر می رسد.
موضوع مورد توجه این غار وجود توده عظیم و ضخیم فضله خفاش در کف غار است که طی هزاران سال پدید آمده و کشاورزان از آن برای تقویت زمین های زراعی استفاده می کنند.
غار خفاش در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

**چشمه قیر روان
این چشمه در فاصله هفت کیلومتری شهر دهلران قرار دارد و یکی از پدیده های نادر طبیعی در استان ایلام است.

**سد چم گردلان
سد چم گردلان یا سد ایلام یکی از چشم اندازهای بسیار به لحاظ وجود جنگل های بلوط در حاشیه دریاچه جزو دریاچه های پشت سد نادر کشور است که جنگل آن را محصور کرده است.
سد چم گردلان در تمامی فصول سال به خصوص بهار و تابستان مملو از جمعیتی است که به قصد گذراندن اوقات فراغت خود این محل زیبا را انتخاب می کنند.

**ویژدرون
در قسمت پایین دست خروجی سد چم گردلان قرار دارد این دره بسیار عمیق دارای راه های سخت گذر و نفوذناپذیر، جنگل های انبوه با انواع درختان و درختچه ها و نیز گل ها و گیاهان خودرو است.
وجود پرتگاه های بسیار بلند صخره ای، مناطق بکر طبیعی، حیات وحش و پوشش گیاهی منطقه، به این دره زیبایی فراوانی بخشیده است.

**غار زینگان
غار شگفت انگیز و روباز زینه گان بیش از یک کیلومتر طول دارد، دارای آب فراوان، دهلیزهای آبگیر، قندیل های متعدد و آبچک های طبیعی و بسیار زیبا است. هوای داخل غار سرد و مطبوع است در حالی که دمای هوای صالح آباد در تابستان بیش از ۴۰ درجه است، اختلاف هوای بیرون غار با درون آن قابل ملاحظه است در نتیجه احساس مطبوعی برای گردشگر به همراه دارد. این غار یکی از جاذبه های مهم توریستی شهرستان مهران است.

**جاذبه های مذهبی/ آرامشی از جنس معنویت در جوار آرامگاه خاندان اهل بیت(ع)
استان ایلام با پیشینه غنی فرهنگی و مذهبی و به علت نزدیکی به شهرهای مذهبی عراق به عنوان دروازه ورود به عتبات عالیات شناخته شده است.
مرز بین المللی مهران در ۹۰ کیلومتری جنوب غربی ایلام بدلیل فاصله کم با شهرهای مذهبی عراق و امنیت مناسب و مطلوب آن سوی مرزهای همجوار، در ایام مختلف سال بویژه محرم و صفر (دهه اول محرم و اربعین) میزبان شمار زیادی از زوار ایرانی عتبات عالیات است.
همچنین در استان ایلام بقعه های امام زادگان و نوادگان آنها و اماکن مذهبی زیادی وجود دارد که هر ساله پذیرای خیل عظیم مشتاقان و دوستداران اهل بیت است.

**امامزاده سیدصلاح الدین محمد
بنای امامزاده مربوط به قرون هفت و هشت هجری قمری با پلانی مربعی و به صورت چهارطاقی بنا شده این بنا از مهم ترین بناهای مذهبی استان ایلام و شهرستان آبدانان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

**زیارتگاه امامزاده سید عبدالله(ع)
در فاصله پنج کیلومتری شهر ایوان و در دامنه شرازول قرار دارد و بازسازی آن در سال های گذشته انجام گرفته این زیارتگاه با توجه به قرار گرفتن در دل طبیعت مامن امنی برای صاحبان اندیشه و دل است.

**بقعه پیر حسین
در میان دره زیبای زنجیره بنایی تاریخی مذهبی متعلق به پیرحسین قرار دارد که از گذشته تا کنون مکان زیارت هزارن زوار و گردشگر از تمام استان ها است مردم محلی پیرحسین را پیر ژان به معنای پیر شفادهنده درد، می خوانند.

**زیارتگاه امامزاده علی صالح(ع)
در بخش صالح آباد شهرستان مهران و در فاصله ۳۴ کیلومتری شهر ایلام واقع شده است بازسازی بنای زیارتگاه در چند سال گذشته انجام گرفته و اکنون دارای بزرگترین گنبد در استان است.

**یادمان ها و مناطق عملیاتی ایلام قدمگاه کاروان های راهیان نور
استان ایلام با طولانی ترین مرز مشترک با کشور عراق یکی از مهمترین آوردگاه های هشت سال دفاع مقدس در کشور است.
نام ایلام با یاد و خاطره حماسه های خونین دوران دفاع مقدس گره خورده است و جای جای این استان نام و نشانی از رشادت و شهامت دلیرمردان و شیرزنان ایلامی دارد.
استان ایلام هر ساله پذیرای کاروان های راهیان نور برای بازدید از مناطق عملیاتی و یادمانهای دفاع مقدس است.
۶۷ کیلومتری شهر دهلران مملو از موانع متعدد از قبیل مین و سیم خاردار است، شرهانی قطعه ای از بهشت است و اگر روزی خواستید از پل شهید ایوبی بگذرید و به شرهانی و زیارت شهدا گمنام بروید یادتان باشد این پل آغشته به خون صدها شهید است.
این پل محل عروج آسمانی ۲۶۰ کبوتر عاشق است که در شب عملیات محرم برای عبور از رودخانه دویرج در حین بارش باران و جاری شدن سیل به دیدار معبود پیوستند.
قرارگاه بانروشان مهران، سه راه جندالله صالح آباد، بیمارستان صحرایی امیرالمومنین(ع)، تپه شنی، منطقه قلاویزان و سه راهی چنگوله – مهران – دهلران از دیگر مکان های مورد بازدید کاروان های راهیان نور است.

** ثبت خاطره ای خوش در ایلام شگفت انگیز
ایلام سرزمین هزاره های بسیار کهن است که با وجود گستره کوچک، رمز و رازهای بزرگ و عمیقی را در دل خود نهفته دارد دیاری که هر گوشه اش را بنگری شاهکار هنرمندانه آفرینش و طبیعت نقش آفرین را در کنار سازه های تاریخی و باستانی نظاره می کنی.
جاذبه های متنوع تاریخی همراه با زیبایی های طبیعی دست به دست به هم داده اند تا گردشگران سفری خاطره انگیز به ایلام را تجربه کنند و با کوله باری از آرامش، هیجان و شادی به مقصد خود بازگردند.
استان ایلام با انبوه جاذبه های تاریخی، طبیعی، مذهبی و یادمان های دفاع مقدس برای استقبال و پذیرایی از مسافران و گردشگران نوروزی آماده شده است تا میزبان شایسته ای برای هموطنان باشد.
شاید یکی از جاذبه های جالب توجه استان ایلام در ایام نوروز که در هیچ جای ایران نمودی و مانندی از آن دیده نمی شود، چادرنشینی مردم در تعطیلات عید نوروز است.
عمده مردم ایلام به صورت دسته جمعی و قبیله ای با دایر کردن چادر در دامان طبیعت تعطیلات عید را سپری می کنند و ۱۳ روز عید نوروز را در زیر چادر به سر می برند.
این نوع تعطیلات گذارانی در هچ جای ایران به جز استان ایلام وجود ندارد و این موضوع را می توان یکی از جاذبه های مقطعی استان ایلام در ایام نوروز برشمرد که این سبک از تعطیلات گذرانی در بین مردم این استان علاقمندان زیادی دارد.
مساحت کل استان حدود ۲ میلیون کیلومتر مربع با تنوع آب و هوایی گرم، خشک، معتدل و سرد است و جمعیت آن بر اساس سرشماری سال گذشته بیش از ۵۸۰ هزار نفر است.

منبع: ایرنا