سوسری ها همخانه هایی ناخوشایند

سوسری ها (Cockroaches) که در اصطلاح عام و هر چند غلط سوسک (Beetle) نامیده می شوند از مهمترین آفات منازل و دیگر محل های مرتبط با انسان ها بشمار می آیند.
این حشرات در تمام دنیا در نزدیک انسان زندگی می کنند و تاکنون نزدیک به چهار هزار گونه از آنها گزارش شده که در زیستگاه های مختلف از جمله جنگل ها، زیستگاه های نیمه آبی، لانه پرندگان و غیره زندگی می کنند، آنها بطور برجسته شب فعال بوده و گیاه خوار هستند اما بسیاری از آنها محیط های با منابع غذایی آماده و در دسترس را ترجیح می دهند.
سـوسـری ها از کثافات، غـذاهای فـاسد، پارچه و چسب کتاب تغذیه کرده و قسمتی از غــذای هضم نشده خود را برمی گردانند، به دفع مدفـوع روی غذا عادت دارند، از دهان و غدد خود ماده ای ترشح می کنند که در مسیر حرکت آنها و منابع غذایی شان بوی ماندگار و نامطبوعی ایجاد می کند.
سوسری ها با آلوده کـردن مواد غذایی از طریق عوامل بیمـاری زای مـوجود در توالت ها، زباله ها و غیره، عامل انتقال بیماری های باکتریایی از جمله اسهال، دیسانتری، وبا، تب تیفوئید، بیماری های ویروسی از جمله فلج اطفال، حمل تخم کرم های انگلی و نیز واکنش های آلرژیک مانند ناراحتی پوستی، خارش، تورم پلک و ناراحتی های تنفسی ر ا ایجاد می کنند.
در بین گونه های موجود در دنیا، حدود ۳۰ گونه سوسری دارای پراکنش جهانی بوده که در بین آنها ۱۶ گونه باعث ایجاد مشکلاتی در سلامتی انسان ها می شوند که شامل سوسری آلمانی، سوسری شرقی، سوسری آمریکایی، سوسری استرالیایی و سوسری آفریقایی هستند.
سوسری ها یکی از مخازن مهم بیماری های عفونی هستند بنابراین کنترل آنها باعث کاهش کنترل بیماری های مرتبط با انسان می شود و این موجودات معمولا جاهای گرم را دوست دارند و به علت داشتن بدنی پهن به راحتی در داخل درز و شکاف ها، پشت قاب عکس ها، حاشیه کمدها وارد می شوند.
سوسری ها هنگام روز در چنین پناهگاه هایی باقی مانده و شب ها با خارج شدن از آن به فعالیت می پردازند آپارتمان های شوفاژدار و بویژه موتورخانه ها و نیز آسانسور، آشپزخانه، توالت و حمام مناسب ترین محل برای پناهندگی و زندگی آنها است.
گونه های موجود در منازل و یا سایر محل های سربسته و محفوظ در شرایط مناسب رشد خود را در ظرف چند ماه به اتمام می رسانند ولی برخی از گونه ها برای تکمیل رشد خود به مدت طولانی تری از یک تا پنج سال نیاز دارند.
این حشرات اکثرا دسته جمعی و گاه نیز به صورت انفرادی زندگی می کنند، سوسری ها منشا گرمسیری دارند اما برخی گونه های آنها در نواحی معتدل و نیز در قسمت هایی از خانه ها و ساختمان هایی که هوای گرم و مرطوب و غذای کافی وجود دارد بسر می برند.

**اهمیت پزشکی سوسری ها
سوسری ها هر چیزی که در دسترس شان باشد را می خورند و براحتی بر روی مدفوع انسان، خرده ریزه های موجود در زهکش فاضلاب، پنبه های جراحی مستعمل، خلط سینه و سایر چیزهای بالقوه آلوده تغذیه می کنند بنابراین، اگر مواد بالقوه بیماری زا در دسترس سوسری باشد، او آن را خورده اما اجزای حاوی موجودات آلوده کننده بر روی پاها و شکمش هم می چسبند. سپس سوسری بر روی غذاهایی که به مصرف انسان می رسد یا بر روی بشقاب ها، محل های طبخ غذا و محل های آماده سازی مواد غذایی حرکت کرده و عوامل بیماری زا را بر روی آنها باقی می گذارد.
در حین تغذیه نیز محتویات چینه دان خود را که دارای عوامل بیماری زا از تغذیه قبلی اش هستند، قرار می دهد بنابراین می تواند ناقل مکانیکی بعضی از میکروب ها باشد همچنین تماس سوسری ها و مواد مترشحه آنها با پوست ممکن است باعث ایجاد واکنش حساسیتی پوستی یا تنفسی در انسان شود.
سوسری حامل عوامل بیماری زای متعددی از جمله ژیاردیا، اشرشیا کولی، استافیلوکوک، سالمونلا، تریکوموناس و … است، این حشره به طور طبیعی به گونه ای از توکسوپلاسما آلوده است و تصور می شود با تغذیه از مدفوع گربه، توکسوپلاسما را به گربه و انسان منتقل کند.
برخی افراد به مواد آلرژن سوسری ها حساسیت دارند و با خوردن مواد غذایی آلوده به مواد دفعی سوسری یا تنفس کردن مدفوع آنها، عکس العمل نشان می دهند دست کم ۱۱ پروتئین از سوسری های آلمانی و آمریکایی سبب ایجاد آلرژی و بیماری های تنفسی از جمله آسم در انسان می شوند.
پروتئین های آلرژی زا در سوسری ها در پوست آنها، بندهای شاخک، پاها و بال ها، مدفوع، اندکی از مواد غذایی مصرف شده و محل زندگی آنها هستند این ذرات آلرژی زا در محیط پایدار بوده و از طریق تنفس، پوست و … و مواد غذایی وارد بدن می شوند. اگر سوسری ها در محل کار و یا محل سکونت وجود داشته باشند احتمال آلودگی به حساسیت نیز وجود دارد.
بطور کلی در مورد سوسری ها و ایجاد بیماری در انسان دو اصل مهم وجود دارد: واکنش های آلرژیک شامل حساسیت های ریوی و پوستی و پتانسیل انتقال عوامل بیماری زا توسط آنها. رفت و آمد مداوم سوسری ها از مکان های آلوده و کثیف به محیط زندگی انسان سبب انتقال عوامل بیماری زا از جمله پروتوزوئرها می شود.
اغلب اوقات سوسری ها از مدفوع انسان تغذیه کرده و سبب انتشار کیست، تخم و لاروهای انگل های روده ای در محیط می شوند. کینفو و ارکو (۲۰۰۸) در کشور اتیوپی، تحقیقی در مورد نقش سوسری ها به عنوان حاملین انگل های روده ای انجام دادند. آنها حدود شش هزار و ۴۸۰ سوسری آلمانی جمع آوری کردند.
مکانیسم تغذیه حشراتی که در زیستگاه های کثیف بسر می برند (مگسها، سوسری ها، سوسک های سرگین خوار و …) باعث شده تا این حشرات تاثیرات بیشتری در انتقال بیماری ها از جمله پروتوزوئرهای انگل داشته باشند. نقش مهم اپیدمیولوژیکی سوسری ها در انتقال پروتوزوئرهای انگل روده از جمله Entamoeba histolytica مرتبط با آمیب مثالی از این امر است که در سال ۱۹۷۱ بیان شده است.
در حدود ۴۰ گونه باکتری که برای انسانها بیماری زا می باشند در سوسری ها یافت شده است که عامل برخی بیماری ها از جمله طاعون ، اسهال خونی (دیسانتری)، اسهال، عفونت های ادراری، مسمومیت غذایی، تیفوئید، جذام و نوکاردیوسیس و ویروس و ویروس هپاتیت B هستند.
تحقیقات نشان داده که سوسری ها پناهگاه تعداد زیادی از کرم های حلقوی می باشند که تاکنون حداقل ۱۲ گونه از آنها از روی سوسری ها گزارش شده است.
عضو هیات علمی گروه گیاهپزشکی دانشگاه ایلام در خصوص مبارزه با این حشره اظهار کرد: قبل از اقدام به هر نوع مبارزه با سوسری ها از مهمترین نکات مورد توجه عبارت از بازرسی دقیق و کامل ساختمان های آلوده است. در صورت عدم انجام بازرسی دقیق ممکن است افرادی دور از انظار باقی مانده و منجر به تشکیل جمعیت های جدیدی شود.
مجید میراب بالو می گوید: سوسری ها شب فعال بوده و تا هنگامی که مورد اذیت قرار نگرفته باشند به سمت روشنایی نمی آیند و بدین سبب بازرسی های روزانه اکثراً میزان واقعی آلودگی را نشان نمی دهد. بنابراین برای بازرسی ساختمان های آلوده بایستی ساعات بعد از غروب آفتاب و هنگامی که رفت و آمد در آن قطع شده باشد انتخاب شود.
وی افزود: بطور کلی باید به بهداشت منازل و آپارتمان ها اهمیت زیادی داده شود زیرا محل های تمیز پناهگاه های مناسبی برای سوسری ها و سایر حشرات خانگی نیست و در حین بازرسی باید یک حشره کش آئروسل دارای خاصیت ضربه ای (اسپری های سوسک کش) درون درز و شکاف ها، پشت وسایل و درون فضاهای خالی پاشیده شود تا با تحریک سوسری ها آنها را مجبور به خروج از پناهگاه شان کرد.
وی ادامه داد: جستجو در زیر قفسه ها، اجاق گاز، سینی ظرفشویی، لابلای درز کاشی ها، درون جعبه تقسیم برق، پشت کاغذ دیوارهای پاره و پارکت ها، زیر کفپوش، کانال فاضلاب و کف شوها و …. باید انجام شود سوسری ها یک محل تجمع اصلی (هسته آلودگی) دارند و از آنجا پراکنده می شوند، لذا برای کنترل موفق سوسری ها باید این محل را پیدا کرد.
به گفته میراب بالو قبل از استفاده از سموم شیمیایی، رعایت نکات زیر در کاهش جمعیت سوسری ها موثر است:
۱- جمع آوری و نگهداری مواد غذایی در ظروف درپوشدار در کابینت و یخچال
۲- استفاده از زباله دان های دردار و قابل شستشو و استفاده از کیسه زباله
۳- شستشو و پاک کردن کلیه سطوح، وسایل، ظروف و سطل های زباله، ابتدا با مواد پاک کننده مانند پودر و مایع ظرفشویی (بمنظور حذف چربی و سایر مواد آلی که منبع تغذیه حشرات می باشند)، سپس ضدعفونی آنها با مواد ضدعفونی کننده مانند پودرپرکلرین و وایتکس (جهت از بین بردن میکروب ها
۴- استفاده از انبارها و زیرزمین های فاقد رطوبت و آب
۵- بررسی بسته بندی ها، شانه های تخم مرغ، کارتن ها و نیز السبه شسته شده و مبلمان قبل از ورود به ساختمان
۶- مسدود کردن شکاف های کف اتاق ها، چهارچوب درها و کانال های عبور لوله های آب، فاضلاب و کابل های برق.
وی ادامه داد: روش استاندارد کنترل سوسری، سمپاشی یک حشره کش ابقایی بر روی سطوحی که حشره روی آنها راه می رود و پناهگاه های بالقوه آن است انتخاب حشره کش اغلب بسته به محل و گونه سوسری و میزان مقاومت احتمالی آن به حشره کش ها است.
میراب بالو تاکید کرد: در یک محیط که مواد غذایی در آن آماده می شود و سطوح آن متخلخل نیستند، فرمولاسیون امولسیون یا کنسانتره قابل حل در آب ارجح است، اگرچه پودرهای قابل حل در آب نیز در صورت استفاده درست می توانند اثراتی معادل فرمولاسیون های قبلی از خود بر جای گذارند. برای وارد کردن مستقیم حشره کش به درون درزها و شکاف ها باید از یک نازل نوک سوزنی استفاده کرد.
این حشره شناس افزود: در فضاهای بسته و مجاری سیستم های لوله کشی می توان از دستگاه های دودساز برقی استفاده کرد موقعی که نصب قاب های تزئینی به خاطر نحوه طراحی ساختمان اجتناب ناپذیر باشد، می توان در قسمت پشتی آنها یک گرد حشره کش را به کمک یک گردپاش ریخت ولی ممکن است لازم باشد برای دسترسی به قسمت پشت قاب یک سوراخ بر روی سقف کاذب ایجاد شود تا نازل گردپاش از آن عبور کرده و پشت آن را سمپاشی کند.
وی یادآور شد: این سوراخ را می توان با یک دریچه بست تا در سمپاشی بعدی مورد استفاده قرار گیرد سطوح طبخ غذا باید قبل از اینکه بتوان آنها را برای کار مورد استفاده قرار داد شسته شوند، اما کف ها و دیوارها نباید حداقل بمدت ۴۸ ساعت و یا در صورت امکان چندین روز شسته شوند.
وی تاکید کرد: یکی از معایب حشره کش های ابقایی این است که سوسری های مرده و در حال مرگ در محل دیده می شوند. افرادی که در تهیه مواد غذایی فعالیت می کنند باید از این قضیه آگاه باشند و از آنها خواسته شود که لاشه ها را جمع آوری کرده و در یک سطل زباله در خارج مکان به صورت روزانه بیندازند.
این استاد دانشگاه توصیه کرد: اگر سوسری های زنده پس از حدود یک هفته از آغاز کنترل ظاهر شدند، سمپاشی بعدی آغاز شود. در هر صورت، لازم است که حداکثر یک نوبت سمپاشی دیگر انجام شود و این نکته حائز اهمیت خاصی است که آیا آلودگی مربوط به سوسری شرقی است یا خیر، زیرا حشره کش تخم های موجود در کپسول تخم این گونه را نمی کشد و اینها ممکن است تا شش هفته بعد تفریخ شوند.
به گزارش ایرنا، در بعضی مواقع باید روش های جایگزین کنترل را هم مد نظر داشت. جایی که استفاده از حشره کش روی سطوح نامطلوب باشد (مثلاً محل های نگهداری حیوانات)، می توان از طعمه مسموم استفاده کرد. این طعمه به فرم کپسول ها یا ظروف در جایی که طعمه باید فقط توسط سوسری خورده شود، در دسترس است. این روش در محل هایی که مواد غذایی به اندازه کافی وجود دارد، موثر نیست.
توجه کنید که یکی از راه های مهم ورود سوسری به محل های جدید، بسته های آلوده مواد غذایی، خشکشویی و بسته بندی های مشابه است. جعبه های نوشابه و تخم مرغ و بسته های سیب زمینی و پیاز نیز ممکن است باعث انتقال سوسری شوند.
نکته مهم دیگر در مبارزه با سوسری این است که باید وضعیت منزلتان را برای رشد سوسری نامناسب کنید. برای این کار باید مخفیگاه های آنها را از بین ببرید و نواحی زیر و کف ساختمان را همواره خشک نگه دارید و از دسترسی سوسری به غذاها جلوگیری کنید. غذا را در ظروف غیر قابل دسترسی بگذارید و تمام محوطه آشپزخانه تان را تمیز و بازرسی کنید تا هیچ خرده ماده غذایی در آنجا باقی نماند.
ظروف زباله را کاملا بپوشانید و برنامه منظمی برای تخلیه زباله در نظر بگیرید، در کنار این کارها باید بهسازی محیط نیز انجام گیرد، زیرا سوسری ها اغلب مکان های مطلوب برای زاد و ولد خود را در سیستم فاضلاب، محل جمع زباله ها، فاضلاب و مکان های دیگری که غذا و مواد مناسبی در دسترس شان باشد، پیدا می کنند. بنابراین باید برنامه هایی برای به حداقل رساندن یا حذف پناهگاه سوسری ها طی برنامه های بهسازی محیط ترتیب داده شود.

منبع : ایرنا