«باخه‌نام» ردپای استقرارهای عصر برنز تا آهن در دشت ایلام
حبیب‌الله محمودیان اظهار کرد: این محوطه و تپه باستانی در بخش جنوبی دشت ایلام و در حد فاصل شهر ایلام و روستای چالسرا واقع شده و مساحتی در حدود ۵ هکتار را در بر می‌گیرد.
به گفته وی، طول این محوطه حدود ۵۰۰ متر و عرض آن نزدیک به ۱۰۰ متر است و در مرتفع‌ترین بخش خود، ارتفاعی نسبی در حدود ۴ متر دارد.
محمودیان توضیح داد: این مکان باستانی شامل یک محوطه نسبتاً وسیع و بدون ساخت‌وساز است که به دلیل نبود آثار غیرمنقول در سطح آن، مواد فرهنگی همچون سفال به وفور یافت می‌شود، این محوطه به احتمال زیاد از نوع استقرارهای ثابت کنار رودخانه‌ای بوده و با تپه میل که در جنوب آن قرار دارد، به دلیل نزدیکی مسافت، در ارتباط بوده است البته ساخت‌وسازهای جدید، این دو محوطه را از یکدیگر جدا کرده‌اند.
دانش‌آموخته باستان‌شناسی پیش از تاریخ با اشاره به شواهد سطحی بیان کرد: یک‌سری جوش‌های کوره‌ای در سطح تپه مشاهده شده که وفور آن‌ها نشان‌دهنده وجود کوره‌های سفال‌پزی در این منطقه است، بیشتر سفالینه‌های به‌دست‌آمده از این مکان باستانی دارای خمیره‌ای قرمز رنگ، تن‌پُرشن و با پخت کافی بوده‌اند و جهت مطالعه برداشت شده‌اند.
وی تشریح کرد: سفال‌های این محوطه چرخ‌ساز و در دو نوع ساده و منقوش هستند که نقوش آن‌ها شامل نوارهای افزوده افقی و موجی دور کمر با تزئینات فشرده طنابی و انگشتی است.
محمودیان ادامه داد: پوشش گلی نخودی، فرم لبه برگشته به بیرون، لبه‌های صاف و بدنه‌ای کشیده و بلند از دیگر ویژگی‌های شناسه‌های فرهنگی این محوطه به شمار می‌رود همچنین تعدادی سفال با خمیره‌های قرمز و شامَت ماسه وجود دارد که دارای لعاب آبی و سبز فیروزه‌ای به‌صورت تک‌رنگ و زائل‌شونده بوده‌اند و از استحکام کافی برخوردار نیستند، این سفال‌ها دارای فرم بدنه و کف صاف هستند و در کنار آن‌ها، نمونه‌هایی با پوشش لعاب سبز فیروزه‌ای و نقاشی زیر لعاب با رنگ سیاه نیز به‌دست آمده است.
این باستان شناس افزود: در میان یافته‌ها، یک قطعه کوچک از ظرفی سفالی از نوع نخل‌پاشی زیر آب نیز دیده می‌شود که به رنگ سبز و بر روی اسلیپ و زیر پوشش شفاف لعاب‌دار بوده، اما به‌طور کامل از بین رفته است، نقش این تکه سفال به‌صورت خط کوفی در داخل ظرف قرار دارد اما به‌دلیل فرسایش، به‌صورت نامشخص باقی مانده است.
وی با استناد به مواد فرهنگی به‌دست‌آمده، احتمال داد که استقرار در این محل مربوط به دوران تاریخی باشد، هرچند احتمال تعلق این مواد به عصر برنز تا آهن نیز وجود دارد.
محمودیان به آسیاب‌های آبی گریان و خندان در حاشیه رودخانه دشت میان‌کوهی ایلام اشاره کرد و گفت: سرچشمه این رودخانه در محدوده سراب عطش و در محل پارک ملت فعلی ایلام قرار دارد. وی افزود از دره گرا تا دره گرو، یعنی تا روستای مهدی‌آباد، آثاری از آسیاب‌هایی دیده می‌شود که برخی معمرین تعداد آن‌ها را تا هفده مورد ذکر کرده‌اند.
این باستان‌شناس اضافه کرد: بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد که آثار متعددی از این‌گونه سازه‌ها در محدوده استان ایلام از دوران گذشته به‌جا مانده‌اند، اما تاکنون به‌صورت جدی مورد کاوش قرار نگرفته‌اند.
وی به دیگر آسیاب‌های تاریخی استان اشاره کرد و گفت: آسیاب‌های قباد، کاظم‌بگ، تنوره‌خان، کلای،چگاوزمه، یوسف، قبادبگ و باوی‌گمار از جمله آسیاب‌هایی هستند که در فهرست میراث صنعتی و تاریخی ایلام جای می‌گیرند و نیازمند توجه و حفاظت بیشتر هستند.