کتاب “شنه‌ی وای شه‌ماڵ” اثر نویسنده ایلامی منتشر شد
به گزارش ایرنا؛ در این کتاب علاوه بر ترویج و احیا زبان کردی کلهری به شرح و بررسی اشعار شاکه و خان منصور از شاعران بومی استان به روش تقسیم‌بندی و بررسی تک تک ابیات از سه جنبه واژە شناختی، معنی و زیباشناختی پرداخته شده است.
وی ادامه داد: این کتاب مجموعه‌ای است برای آشنایی علاقه‌مندان از هر گروه و در هر سنی با اشعار کردی کلهری، با شرح و تفسیر ابیات به زبان فارسی و یادآوری ظرایف آنها به نوعی که بتواند انگیزه مطالعه بیشتر را در این زمینه فراهم آورد و سبب انس بیشتر با این دیوان شود.
وی افزود: در قسمت واژه‌شناختی به معنای فارسی واژگان کردی و تا حد ممکن به آوردن ریشه باستانی واژە‌ها به شیوه‌ی لاتین‌نگاری پرداخته و سعی شده کلماتی که نیاز است، ریشه‌یابی شوند.
خانی گفت: اصطلاحات، ضرب‌المثل‌ها و نام‌های منطقه کلهر و ایوان را که در اشعار شاکه و خان منصور آمده در این کتاب مفصل توضیح داده شده و در قسمت معنی سعی شده است معنا و مفهوم به زبان فارسی بیان شود.
وی ادامه داد: در پایان نیز به بررسی زیبایی‌ها و آرایه‌های ادبی هر بیت پرداخته شده و تلاش شده است تا در حد توان زیبایی‌های ادبی این اثر گرانبها شناخته شود بطوریکه از ۶۵۰ بیت اشعار شاکه و خان منصور حدود ۹۵۰ آرایه ادبی استخراج شده است که بیانگر شناخت شاکه و خان منصور از زیبایی‌های شعر و توانمندی آنها در پرداخت مضامین بکر شعری است.
این پژوهشگر شاکه وخان منصور را سرآمد شاعران کرد کلهر دانست و گفت: این دو شاعر فرزانه و فرهیخته زمان از مناطق کلهرنشین، سده‌هاست که صدای شعرهایشان از کوه‌های مانشت و بانکول به گوش می‌رسد و آوای دل‌انگیز کلامشان، روح مردمان کرد بویژه کلهرنشین را آرامش می‌بخشد.
خانی ادامه داد: خان منصور از ایل کلهر ایوان و شاکه از اهالی بولی همجوار ایوان به همدیگر عشق می‌ورزیدند و با همین عشق، زبان مادریشان را از هجوم سیل‌های ویرانگر نجات دادند تا به ما کردهای کلهر امروزی برسد و یادگاری باشد تاریخی که با آن نه گزند حوادث و نه دست بی‌رحم روزگار تاب مقابله نخواهد داشت.
وی با ذکر اینکه موفقیت این دو شاعر در قدمت آنان و تدوین زبان مادریشان است، گفت: آنان در عالم خود(گویش کلهری) برجسته‌ترین شاعران هستند به گونه‌ای که می‌توان گفت این دو شاعر اگر تنها یک منظومه هم می‌داشتند باز هم مایه توفیق واشتهار آنان می‌شد.
وی اظهار کرد: این دو شخصیت به عنوان پیشکسوت شعر کردی کلهری و پرچمدار ادبیّات این گویش دارای شهرت زیادی هستند.
این شاعر کرد درخصوص لزوم و چگونگی تالیف این کتاب گفت: بسیاری از علاقمندان به ادبیات کردی در این سال‌ها سراغ دیوان شاکه و خان منصور ایوانی را از من گرفتند و به این فکر افتادم تا دیوان شاکه و خان منصور را همچون دیگر دواوین شعر بررسی، شرح و تصحیح کنم.
وی اظهار کرد: ابتدا این کار را با همکاری همسرم آغاز و برای اینکه این اثر در کوره نقد و نظر اساتید برجسته دانشگاه قرار گیرد، بخشی از آن را به عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد همسرم قرار دادیم و در کش و قوس های آن پایان نامه و اظهار نظر اساتید برجسته دانشگاه که یکی از آنها جناب دکتر کزازی بود با کم و کاستی های این اثر مواجه شدیم.
خانی گفت: در این اثر سعی در برطرف کردن کاستی ها کردیم بطوریکه آن پایان نامه کمک شایانی کرد تا بتوانیم چنین اثر پژوهشی و دانشگاهی از دیوان شاکه و خان منصور ایوانی را به سرانجام برسانیم.
خانی گفت : این چاپ می‌تواند جهت روشن شدن بسیاری از مطالب تاریخی و ادبی مورد استفاده قرار گیرد و از جنبه زبانشناسی مورد توجه و قابل اعتنا خواهد بود.
به گفته وی، راهنمای رسم‌الخط کُردی کلهری آن می‌تواند به هر کرد زبانی چگونه خواندن و نوشتن را بیاموزد و انتقال مضامین و صناعات ادبی این دیوان به زبان فارسی نمایانگر پر باری ادب کردی است.
این پژوهشگر کرد یادآور شد: شاکه و خان منصور قدیمی ترین شاعران کرد کلهر و استان ایلام هستند که به علت مکتوب نبودن آثارشان و نداشتن سواد و شناخت کافی از این اشعار، بسیاری از آثار آنها از بین رفته و بعضی از شعرهایشان هم از سر بی توجهی به دیگران نسبت داده شده است.
وی افزود: در صورت علاقه به آشنایی با زبان کُردی (گویش کلهری) دیوان شاکه و خان‌منصور می‌تواند در زمره ادبیات کردی کلهر و به عنوان منبعی برای پژوهشگران، دانشجویان، منبع تدریس زبان و ادبیات کردی در دانشگاه‌ها وتحقیقات آتی مورد استفاده قرار گیرد.
علیرضا خانی سال ۱۳۴۸ در شهرستان ایوان از توابع استان ایلام به دنیا آمد و از سال های نوجوانی به شعر و شاعری علاقمند شد.
انجمن ادبی نیما در ایوان را سال ۱۳۷۲ با همراهی دوستانش راه اندازی کرد و تحصیلات عالی را با رشته زبان انگلیسی تا مقطع کارشناسی و در رشته‌ی ادبیات فارسی تا مقطع دکتری ادامه داد و هم اکنون در مراکز دانشگاهی استان تدریس می کند.
به دو زبان کردی و فارسی شعر می گوید و در حوزه ادبیات و تاریخ ادبیات تحقیق و پژوهش میکند، تحقیقات و پژوهشهایی انجام داده که به صورت مقالات علمی در مجلات علمی پژوهشی، جشنواره ها و کنگره های متعدد داخلی و خارجی ارائه شده است .
این پژوهشگر با گردآوری اشعار ، ضرب المثل‌ها و ادبیات عامه سعی کرده در راه حفظ و ترویج زبان و فرهنگ کردی کلهری گام بردارد.
دیوان کردی کامل شاکه و خان منصور ایوانی، انتشارات صلاح الدین ایوبی ارومیه، ۱۳۷۹ ، تاریخ ادبیات کردستان در چند جلد پیوسته آماده چاپ ، «ما به صبح می رسیم.» (مجموعه شعر فارسی) ، انتشارات اهل قلم، ۱۳۷۶، حرف نزن (مجموعه شعر فارسی)، انتشارات عابد تهران،۱۳۷۹ ، اصطلاحات ادبی در سه زبان انگلیسی، فارسی و کردی آماده چاپ ، نیشتمان(مجموعه شعر کردی) ، رسم الخط کردی گویش کلهری ، «اریو حان»، «تاریخ مفصل ایوان» ، مجموعه شعر فارسی«دار، برنو ، آتش» ، اشعار متقدم ایوان ( گردآوری) ، اشعار فولکور کردی تز جمله اثار خانی است.
خوانش تطبیقی سازه های رمانتیسم در سروده های عباس محمود العقاد و سهراب سپهری ، عطار نیشابوری و پرندگان سمبولیک ( با تکیه بر منطق الطیر) ، بررسی اصطلاحات و واژه های مربوط به اسامی خاص در زبان کردی گویش کلهری گونه ی ایوانی ، بررسی کنش کلامی در برخی اشعار جان دان و پروین اعتصامی ، خوانش سنجشی و تاثیر ادب و هویت ایرانی بر شعر کردی ، پژوهشی در افکار شاکه و خان منصور ، ادبیات امروز کردستان،شیرکو بی کس بر قله ی شعر امروز کردستان ، نقد و بررسی شعر ایلام،زمزمه ی گنگیر(بررسی اشعار کردی استان ایلام) ، زندگی و اندیشه ی محمد امین شیخ السلام( هیمن) ، تراژدی حلبچه ، ریشه تاریخی زبان کردی و گویش های آن ، ایلام در ترکیب اقتصادی نامناسب از دیگر اثار این شاعر و پژوهشگر است.
اصلاح نگرش ، هوره نخستین آواز بشری ، تحلیل وضعیت فرهنگ عمومی استان ایلام ، پلکان شعر واره ها بر دیوار کوتاه شعر ، اصطلاحات خویشاوندی در زبان کردی گویش کلهری ، اسامی خاص در گویش کلهری گونه ی ایوانی و نگاهی به بسیاری از دیوانها و دفتر های شعری مناطق کردنشین که در مطبوعات داخل و یا خارج از کشور چاپ شده بخشی از پژوهش‌ها و مقالات خانی است.
این نویسنده در حوزه ترجمه هم دستی بر آتش داشته است و ترجمه ۳۰ ماده ای حقوق بشر به زبان کردی ، ترجمه داستان کوتاه متهم اثر آنتوان چخوف به زبان کردی ، ترجمه داستان کوتاه گردنبند اثر گی دوموپاسان به زبان کردی ، ترجمه داستان کوتاه یک آدم چقدر زمین می خواهد اثر لئوتولستوی، ترجمه بعضی از اشعار شیرکو بی کس به زبان فارسی و ترجمه مسخ کافکا به زبان کردی هم بخشی از آثار اوست که به زبان کردی و فارسی ترجمره کرده است.
