تبدیل شدن مهران به منطقه آزاد تجاری، عملیاتی شدن بند ۱۱ اقتصاد مقاومتی

عبدالشریف ولدبیگی*/ پایگاه خبری جامک:

اشاره

تصویب منطقه آزاد مهران نزدیک به سه سال است که مردم را در فضای بیم و امید سرگردان کرده است. هر چند که دولت برای تبدیل منطقه ویژه اقتصادی مهران به منطقه آزاد تجاری و صنعتی تاکنون چندین بار تلاش کرده است، اما با رد این لایحه در مجلس نهم شورای اسلامی، امیدی که همه استان به خصوص شهرستان مرزی مهران را فراگرفته بود به یاس بدل شد و با دو باری که در مجلس شورای اسلامی این لایحه رد شد، شیرینی امیدواری مردم به تلخی ناکامی منتهی شد. واقعیت این است که امروز حرف دل مردم استان ایلام بعد از ۸ سال جنگ تحمیلی و رشادت­های بی­مثال خود در دفاع از کیان اسلامی، جمله ای ساده است. «تصویب منطقه آزاد مهران»؛ مهرانی که دیار عاشقان و گذرگاه شیفتگان سید و سالار شهیدان و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام بوده و چند سالی است که مردم آن، میزبانی و پذیرایی از زائران عتبات عالیات را بزرگترین افتخار خود می­دانند.

مقدمه

منطقه آزاد اقتصادی به منطقه ای اطلاق می­ شود که از شمول برخی مقررات سرزمین اصلی خارج بوده و دارای قوانین سهل­ گیرانه به خصوص در زمینه تجارت است. معمولا مناطق آزاد اقتصادی با وضع قوانین سهل­گیرانه تجاری به منظور جذب سرمایه گذاری خارجی و گسترش روابط تجاری ایجاد می­شوند. در ایران نیز با توجه به اهداف خاصی، این موضوع از سال ۱۳۴۹ تاکنون دنبال شده است^۱.

ماده ۱ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی جمهوری اسلامی ایران هدف از تاسیس این مناطق را تسریع در انجام امور زیربنایی، عمران و آبادانی، رشد و توسعه اقتصادی، سرمایه گذاری و افزایش درآمد عمومی، ایجاد اشتغال سالم و مولد، تنظیم بازار کار و کالا، حضور فعال در بازارهای جهانی و منطقه ای، تولید و صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی و ارائه خدمات عمومی می­داند. علاوه بر این، در بند ۱۱ سیاست­های کلی اقتصاد مقاومتی بر «توسعه حوزه عمل مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور به منظور انتقال فناوری‌های پیشرفته، گسترش و تسهیل تولید، صادرات کالا و خدمات و تأمین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج» تاکید شده است^۲.

با هر نوع استدلالی که به موضوع نگریسته شود، تبدیل مهران به منطقه آزاد قابل دفاع است و تصویب آن نه تنها به توسعه استان بلکه به توسعه کشور نیز کمک خواهد کرد. بنابر این در این یادداشت اهمیت و مزایای منطقه آزاد مهران در چند بند به اختصار بیان می­شود.

اهمیت و مزایای تبدیل مهران به منطقه آزاد تجاری صنعتی و اقتصاد مقاومتی

۱) اگر بگوییم تنها محور و یا دست­کم یکی از مرزهای مهم صادرات­محور کشور که کمترین میزان واردات در آن انجام می­شود مهران است، سخن به گزافه نگفته ایم. چرا که آمارهای سنوات گذشته نشان می­دهد در مرز بین المللی مهران، صادرات مهمترین کارکرد این مرز بوده است. شاهد مدعای نگارنده اظهارات مدیر کل گمرک استان ایلام است. به طوری که محسن مصطفایی می­گوید: گمرک مرز بین المللی مهران در میان حدود ۱۰۰ گمرک فعال، رتبه دهم کشور را در میان سایر گمرکات از نظر ارزش کالاهای صادر شده طی سه ماه اول سال ۹۵ کسب کرده است^۳.

رتبه دهم صادرات کشور را در شرایطی مهران به خود اختصاص می­دهد که در مقایسه با گمرکات دیگر استان­ها امکانات و تجهیزات کمتری در این شهرستان وجود دارد. طبیعتا اگر مهران منطقه آزاد شود و معافیت­ها گمرکی و قوانین مناطق آزاد شامل آن شود، شرایط برای رشد صادرات نیز فراهم می­شود و می­تواند به رتبه های بهتر دست یافت.

۲) به استناد به اخبار رسانه ها و گفته مسئولان مختلف کشوری و لشکری سال گذشته در ایام منتهی به اربعین حسینی نزدیک به ۲ میلیون زائر عتبات عالیات از مرز بین المللی مهران تردد کرده اند. این در حالی است که در طول سال نیز انبوهی از شیفتگان و عاشقان اهل بیت علیهم السلام این مرز نزدیک،‌ امن و مقرون به صرفه را برای عزیمت به عتبات عالیات انتخاب می­کنند. با وجود تردد حجم زیادی از زائران حسینی از مرز مهران دور از انصاف است که این لایحه در مجلس شورای اسلامی که به تعبیر حضرت امام خمینی (ره) در راس امور است، رد شود و یکبار دیگر مردم استان ایلام مایوس شوند.

۳) با توجه به ظرفیت­های عظیم نفت و گاز در مناطق استان ایلام، آزاد شدن منطقه مهران می­تواند رشد سرمایه گذاری داخلی و خارجی در میدان­های نفتی و گازی مهران را صدچندان کند و این موضوع علاوه بر ایجاد فرصت­های شغلی جدید و متنوع، به رونق تولید و صادرات نیز کمک خواهد کرد. اهمیت این موضوع بسیار حیاتی است به دلیل اینکه برخی میدان­های نفت و گاز شهرستان­های مهران و دهلران با کشور عراق مشترک بوده و کوتاهی در بهره برداری از آنها می­تواند به منافع کشور و استان لطمه وارد کند. چرا که اگر سرمایه گذاری در این میادین مشترک، به تاخیر افتد، کشور عراق سهم بیشتری را برداشت کرده و در این میان این ما هستیم که متضرر خواهیم شد.

۴) همان گونه که اشاره شد تبدیل مهران به منطقه آزاد تجاری صنعتی مزایای متعددی برای استان ایلام دارد. تسریع در انجام امور زیربنایی، عمران و آبادانی، رشد و توسعه اقتصادی، سرمایه گذاری و افزایش درآمد عمومی، ایجاد اشتغال سالم و مولد، تنظیم بازار کار و کالا، حضور فعال در بازارهای جهانی و منطقه ای، تولید و صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی و ارائه خدمات عمومی از مهمترین مزایای این لایحه است.

۵) علاوه بر مزایایی که در بالا به آن اشاره شد، باید گفت اکنون منطقه آزاد شدن مهران یکی از اصلی­ترین خواسته های مردم استان است. تصویب این لایحه علاوه بر معافیت مالیاتی و افزایش صادرات، یک مزیت دیگر نیز دارد و آن اینکه در صورت تصویب در مجلس شورای اسلامی، درصدی از درآمدهای منطقه آزاد مهران به محرومان بومی و اشتغال­زایی مولد اختصاص خواهد یافت که این امر در کاهش فاصله طبقاتی در جامعه ایلام موثر خواهد بود.

۶) هر چند اکنون مهران با موانعی از جمله نبود زیرساخت­های مناسب برای تبدیل به منطقه آزاد مواجه است، اما تبدیل فرودگاه شهدای ایلام به فرودگاه بین المللی^۴، فراخوان مناقصه وزیر راه و شهرسازی برای ساخت قطعه اول آزادراه کرمانشاه- حمیل – مهران^۵، انعقاد قراردادهای متعدد برای سرمایه گذاری در استان ایلام و به خصوص شهرستان مهران و آمادگی شرکت­های داخلی و خارجی برای حضور در بازارهای سرمایه استان ایلام می­تواند موانع را یکی پس از دیگری مرتفع و به تقویت زیرساخت­های استان منجر شود.

۷) در پایان باید گفت تبدیل منطقه ویژه اقتصادی مهران به منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی می­تواند به اقتصاد مقاومتی نیز منجر شود. زیرا همان­گونه که اشاره شد، توسعه حوزه عمل مناطق آزاد و ویژه اقتصادی کشور به منظور انتقال فناوری‌های پیشرفته، گسترش و تسهیل تولید، صادرات کالا و خدمات و تأمین نیازهای ضروری و منابع مالی از خارج» یکی از بندهای ابلاغیه سیاست­های کلی اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی (بند ۱۱) می­باشد.

*دکترا علوم سیاسی و مدرس دانشگاه

۱٫ پایگاه شورای عالی مناطق آزاد تجاری – صنعتی و ویژه اقتصادی

۲٫ پایگاه اطلاع­رسانی دفتر مقام معظم رهبری، متن ابلاغیه رهبر معظم انقلاب به رؤسای قوای سه گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، بند ۱۱

۳٫ خبرگزاری جمهوری اسلامی، «گمرک مهران رتبه دهم صادرات کالا را در کشور کسب کرد»،‌  ۱۳۹۵/۰۴/۱۹

۴٫اقتصاد آنلاین، « با تصویب هیات وزیران؛ فرودگاه ایلام بین‌المللی شد »،۱۳۹۵/۰۲/۲۹

۵٫ خبرگزاری مهر، « دستور مناقصه ساخت قطعه اول آزادراه کرمانشاه- حمیل – مهران صادر شد »،‌۱۳۹۵/۰۳/۱۰