شادی گمشده ایلامیان در فراز و نشیب توسعه

 به گزارش جامک به نقل از ایرنا، شادی چیست و آدم شاد کیست؟ این سوالی است که بسیاری پاسخ آن را نمی دانند اما راستی چرا هزارن نفر از مردم جامعه ما با شادی بیگانه اند و شادی از زندگی بیشتر آنان رخت بر بسته است.

در حالیکه مراسم های غم و عزاداری با سنت های صد ساله آبا و اجدادی بجا آورده می شود بیشتر مردم با شادی و جایگاه آن در زندگی فردی و اجتماعی خود آشنایی ندارند و اصولا نمی دانند شادی را از کجا می توان بدست آورد.
مساله اساسی اینکه شادی و پیشرفت رابطه علت و معلولی با همدیگر دارند یعنی اینکه جامعه شاد به پیشرفت و ترقی دست پیدا می کند از طرفی شادی را تنها در جامعه ای می توان یافت که به مرحله ای از رشد و توسعه متوازن و همه جانبه رسیده باشد.
مردمی شاد هستند که آرامش، ثبات و امید به آینده داشته باشند و هیچگاه نمی توان انتظار داشت پدر و مادری که دغدغه شغل و ازدواج فرزندان و آینده مبهم آنان را دارند شاد باشند و فرزندانی شاد تربیت کنند.
جوان تحصیل کرده بیکار و جویای کاری را در نظر بگیرید که به دربسته خورده و دیگر هیچ امیدی برای یافتن شغل و سر و سامان دادن به زندگی اش ندارد این جوان را چگونه می توان شاد کرد.
این مثل قدیمی را شاید شنیده باشید که ‘در گذشته مردم نان شب نداشتند بخورند اما دلشان خوش بود’ این گذشته که از آن در این مثل یاد می شود در ذهن مردم زیاد دور دست نیست تا همین چند سال پیش بود که کسی خانه مجلل و ماشین آخرین سیستم نداشت اما دل همه افراد جامعه شاد بود و از بایت آینده خود نگرانی نداشتند.
شادی یک امر فطری است و از برآورده شدن خواسته ها و نیازها حاصل می شود و در لحظه و حال معنا پیدا می کند یعنی عصاره وجودی مفهوم شادی، زندگی در حال است و به قول معروف دم را غنیمت شمردن است.
در جامعه در حال گذار از سنتی به مدرن ایلام که نه در سنت مانده ایم و نه به مدرنیت دست یافته ایم مردم به نوعی بین شادی و غم سر درگم هستند زیرا الگوهای شادی هنوز در این جامعه تعریف نشده و افراد نمی دانند مصداق شادی چیست.

** بین شادکامی و توسعه یافتگی ارتباط وجود دارد
استاد دانشگاه و جامعه شناس ایلامی در این باره می گوید: بین نشاط اجتماعی و شادکامی و توسعه یافتگی ارتباط دارد همچنین پایین آمدن سطح شادی و نشاط جامعه نیز به رشد آسیب های اجتماعی دامن می زند.
بهروز سپیدنامه افزود: در سال ۲۰۰۰ میلادی از سوی سازمان ملل متحد میزان شادکامی افراد جامعه به عنوان یکی از شاخصه های توسعه یافتگی در نظر گرفته شد زیرا هر ملتی که شاد باشد می تواند مسیر توسعه یافتگی را بهتر طی کند.
وی با بیان اینکه هنگامی که ضریب نشاط اجتماعی بالا باشد انگیزه پیشرفت و امید به زندگی در مردم رشد می کند و زندگی معنادار می شود، اظهار کرد: در این صورت فعالیت ها و تعاملات افراد بیشتر شده و از فردگرایی به سمت جامعه گرایی میل می کند.
سپیدنامه افزود: اما هنگامی که نشاط اجتماعی پایین باشد جامعه فردی شده و افراد به دنیای درونی خود می پردازند و از اجتماع رویگردان می شوند بنابراین شاهد نوعی از خودبیگانگی و قطع ارتباط افراد با جامعه می شویم که باعث می شود جامعه نتواند مسیر صلاح خود را طی کند.

** فرآیند اجتماعی شدن در ایلام نشاط گریز است
استاد دانشگاه و جامعه شناس ایلامی گفت: در این استان با بالاترین نرخ خودسوزی کشور مواجه هستیم و وقتی علت یابی می کنیم از منظر روانشناسی به اضطراب و پایین بودن نشاط اجتماعی مرتبط است زیرا افراد شاد در مواقع بحران به فکر راه های دیگر و مدیریت بحران هستند.
سپیدنامه افزود: از منظر اجتماعی نیز این مساله به فرآیند اجتماعی شدن و تربیت افراد در این استان باز می گردد که نشاط گریز است زیرا در انگاره ذهنی افراد جامعه نشاط و خنده با نزول بلا مرتبط دانسته می شود.
وی تاکید کرد: مساله اصلی اینکه ما زندگی را با غم تعریف می کنیم و شادی را با از بین رفتن غم تعریف می کنیم در حالیکه مبنای تمام هستی شادی است و غم جایی است که شادی نباشد.
وی یادآور شد: در گذشته وضعیت مقداری بهتر بود و در مراسم ها شادکامی ها بیشتر خود را نشان می داد اما اکنون شادکامی هیچگونه الگویی ندارد در حالیکه غم الگو دارد و الگوی آن گریه است.

** فقدان الگوی شادی جامعه را با مشکل مواجه کرده است
این استاد دانشگاه و جامعه شناس ایلامی با تاکید بر اینکه فقدان الگوی شادی جامعه را با مشکل مواجه کرده است، گفت: در مناسبت های مذهبی بین مراسم های شادی و غم تفاوتی وجود ندارد زیرا همان شعرهای شاد نیز با ملودی غمگین خوانده می شود.
سپیدنامه اظهار کرد: سال های گذشته طرحی ارائه شد که بر اساس آن قرار شد الگوهای شادی طبق فرهنگ خودمان معرفی شود و ترانه هایی قدیم و فولکلور استان که نجیب نیز هستند برای اجرا در مراسم شادی بازسازی شوند.
وی تاکید کرد: اجرای این طرح به بازسازی فرهنگی و هویت سازی منجر شده و بیگانگی فرهنگی را کم می کرد اما توسط مسئولان پیگیری نشد.

** ایلام شهری که از نظر فیزیکی نیز نشاط ندارد
استاد دانشگاه و جامعه شناس ایلامی در خصوص وضعیت ظاهری شهر ایلام با بیان اینکه در معماری رنگ و نوع شکل می تواند انسان را شاد یا غمگین کند، گفت: ایلام شهری است که از نظر فیزیکی نیز نشاط ندارد.
سپیدنامه افزود: در معماری مدرن خط ها مستقیم و زاویه دار هستند و خشونت را القا می کنند اما در معماری سنتی و گذشته ما قوس، انحنا و دایره وجود دارد که آرامش بخش است در حالیکه هم اکنون معماری شهر ایلام تیز، بی قواره و رها شده است و هیچ نقشه و چشم انداز جامعی در معماری این شهر وجود ندارد و هر کس هر طور دلش می خواهد خانه اش را می سازد.
وی اظهار کرد: ورودی شهر از میدان شهید کشوری خاکستری است و رنگ جداول و بناها سرد و مرده است که فقط مرگ را تداعی می کند در حالیکه در شهر ایلام میزان آسیب های اجتماعی بالا است.
وی تاکید کرد: مدیریت شهری در این استان تخصصی نیست و نوع مبلمان شهری بر اساس سلایق شهری تعیین می شود بدون اینکه از فکر و نظر متخصصان بهره گرفته شود.

** احساس بی نیازی مسئولان مدیریت شهری از متخصصان
استاد دانشگاه و جامعه شناس ایلامی گفت: در نقاط مختلف جهان شهر به عنوان مرکز تولید معنا مطرح است و دیگر تنها یک کالبد فیزیکی نیست بنابراین کسی می تواند در شهر معنا ایجاد کند که یا خود متخصص باشد یا از نظر افراد متخصص، روانشناس و جامعه شناس استفاده کند.
سپیدنامه اضافه کرد: در دوره شهرداری های گذشته از جمعی از جامعه شناسان، روانشناسان و گرافیست های ایلامی برای تصمیم گیری در مورد رنگ جداول دعوت شد و بحث های زیادی نیز از جنبه های مختلف ارائه شد اما رنگ کردن جداول به همان روال قبلی انجام شد و این یعنی به استهزا گرفتن نخبگان.
وی تاکید کرد: مسئولان شهری از نخبگان و صاحب نظران احساس استغنا و بی نیازی کرده فکر می کنند با اراده خود می توانند شهر را اداره کنند که علت اصلی آن پایین بودن مطالبات مردم است زیرا اگر مردم مطالبه گر باشند شاهد این همه بی نظمی در مدیریت شهری نخواهیم بود.

** مرگ آگاهی بیش از حد آسیب زاست/ نصب آگهی های ترحیم نمود مرگ آگاهی در ایلام
استاد دانشگاه و جامعه شناس ایلامی با بیان اینکه معتقد به غفلت از مرگ نیستیم اما زیاد اندیشیدن به مرگ و مرگ آگاهی بیش از حد آسیب زاست، گفت: نمود مرگ آگاهی در شهر کوچک ایلام نصب آگهی های ترحیم است با این وضعیت چگونه انتظار داریم در جامعه شادکامی صورت گیرد.
سپیدنامه اظهار کرد: فکر کردن به آخرت آن هم نه به معنای هستی شناسی و مفهوم شناسی آن بلکه اهمیت دادن به مردگان بیش از افراد زنده به نبود شادی در جامعه دامن می زند.
وی تاکید کرد: سنت های دست و پاگیر عزا و برگزاری مراسم ختم افراد فوت شده تا جایی است که باعث تاخیر در برگزاری مراسم های عروسی نیز می شود.

** شادی در کتاب ها یافت نمی شود / ترس ها و تابوها در این زمینه باید شکسته شود
استاد دانشگاه و جامعه شناس ایلامی گفت: تمایل جامعه به سمت استفاده از رنگ های روشن برای پوشش افراد به شرطی که به عنوان عمل غیرعرفی شناخته نشود می تواند در روحیه افراد تاثیرگذار باشد.
سپیدنامه با بیان اینکه باید در الگوی لباس و پوشش بازاندیشی هایی صورت گیرد، اضافه کرد: رنگ های تیره درون شهر موج می زند که از نظر روانی آسیب زا هستند.
وی تاکید کرد: شادی تجربه زیسته است و در کتاب ها یافت نمی شود و با لهو و لعب نیز تفاوت دارد بنابراین باید الگوهای شادی در جامعه تقویت شده و ترس ها و تابوها در این زمینه شکسته شود.
وی یادآور شد: در خانواده ها شادی مفهومی گم شده است و با توجه به فرآیند اجتماعی شدن، آدم های غمگین نمی توانند فرزندان شاد تربیت کنند.

** احساس مثبت نسبت به گذشته و حال و امیدواری به آینده پیش شرط های اصلی شادی
یک روانشناس و استاد دانشگاه نیز در این خصوص گفت: شادی به معنای احساس گرمی و نشاط و احساس مثبت و خالی از هرگونه اشتغال فکری منفی است و برای شاد بودن پیش زمینه هایی نیاز است که اختلال در هر کدام از آنها به ناشاد بودن انسان منجر می شود.
دکتر سجاد طاهرزاده افزود: داشتن احساس و افکار مثبت و خوشایند نسبت به گذشته و حال و امیدوار بودن نسبت به آینده باعث می شود فرد معنای زندگی را مثبت ارزیابی کرده و به شادی برسد.
وی اظهار کرد: فردی که از گذشته با افکار و خاطرات ناخوشایندی درگیری ذهنی داشته باشد و نتواند با آنها سازگاری پیدا کند یا نسبت به حال و آینده خود احساس مثبت نداشته باشد نمی تواند شاد باشد.
طاهرزاده یادآور شد: شادی دو مصداق بیرونی و درونی دارد که مصداق بیرونی آن خنده و انجام فعالیت های فردی و اجتماعی مثبت است و مصداق درونی آن که مهمتر نیز هست شامل افکار ذهنی مثبت و نداشتن دغدغه و نگرانی است.

** افراد شاد نیروی محرکه جامعه برای رشد و پیشرفت هستند
این پزشک روانشناس و استاد دانشگاه با بیان اینکه اگر افراد یک جامعه شاد باشند نیروی انسانی کارآمد و بازده کلی جامعه افزایش پیدا می کند، گفت: افراد شاد و بانشاط خلاقیت داشته و به عنوان نیروی محرکه رشد و پیشرفت جامعه وظایف محوله خود را به بهترین نحو انجام می دهند.
دکتر طاهرزاده اظهار کرد: بر عکس ناشاد بودن افراد جامعه خلاقیت ها را از بین می برد و به هرج و مرج و رشد آسیب های اجتماعی از جمله اعتیاد، طلاق و خشونت دامن می زند.
وی تاکید کرد: افراد ناشاد برای فرار از دغدغه های ذهنی خود به سمت اعتیاد کشیده می شوند همچنین بدلیل نبود توانایی در مدیریت بحران پرخاشگری و خشونت در جامعه ای که افراد آن شاد و بانشاط نباشند افزایش پیدا می کند.
وی در خصوص وضعیت مردم استان ایلام در زمینه میزان شادابی و نشاط اجتماعی افزود: مردم این استان در یک جامعه در حال گذار از سنتی و روستانشینی به مدرن و شهرنشینی هستند که از تبعات آن ناشاد بودن افراد جامعه است.
وی تاکید کرد: در این وضعیت تکلیف افراد جامعه مشخص نیست و ارتباطات سنتی گذشته که در آن نقش حمایت های خانوادگی بسیار مهم بود در حال کمرنگ شدن است و به تبع آن شادی نیز در زندگی خانواده ها ضعیف شده است.
پزشک روانشناس و استاد دانشگاه ایلام گفت: مردم باید برای فرار از فضای ناشاد و بدون نشاط خانواده و جامعه ارتباطات خانوادگی و دوستانه خود را افزایش داده و وقت خود را بجای سیر در فضاهای مجازی به حضور در کنار خانواده و دوستان اختصاص دهند.

** شاد بودن همبستگی عمیقی با شیوه های تولید و توزیع قدرت دارد
مدیرکل دفتر امور اجتماعی استانداری ایلام نیز در این خصوص گفت: شادی به عنوان یک احساس با عمیق ترین لایه های وجودی و اجتماعی ما سر و کار دارد.
علی مهرعلیزاده یادآور شد: شادی چیزی است که هر قوم یا گروه یا ملتی براساس تجربه تاریخی و نظام فکری و جهان شناسی اش آن را به عنوان نوعی معنا در کلیت نظام معنای خود می آفریند.
وی اظهار کرد: گفتمان شادی شیوه سخن گفتن ما درباره شادی است اینکه ما شاد بودن را چگونه می بینیم، چگونه می فهمیم و چگونه درباره آن سخن می گوییم، یک گفتمان را شکل می دهد.
وی افزود: شاد بودن اگر صرفا یک احساس گذرا بود، ما نیاز چندانی برای جدی گرفتن آن نداشتیم اما واقعیت اینکه شادی یا نا شادی همبستگی عمیق و ژرفی با شیوه های تولید و توزیع قدرت در جامعه دارد.
مهرعلیزاده با بیان اینکه شادی نوعی برساخت اجتماعی است، تاکید کرد: منظور از برساخت اجتماعی این است که احساسات نیز مانند دیگر پدیده های انسانی در نتیجه فرآیندهای اجتماعی، تعاملات و مناسبات اجتماعی و شرایط مادی و غیرمادی یک گروه یا جامعه شکل می گیرد.

** ناشاد بودن مردم ریشه در وضعیت اجتماعی و تحولات جامعه دارد/ شادی با قلقلک دادن مردم بدست نمی آید
مدیرکل دفتر امور اجتماعی استانداری ایلام خاطر نشان کرد: شاد بودن عده زیادی از مردم یا بالعکس ناشاد بودن آنها قطعا ریشه در وضعیت اجتماعی و تحولات جامعه دارد در عین حال شادی یا ناشادی مردم دارای پیامدهایی برای زندگی اجتماعی است.
مهرعلیزاده افزود: شادی امر ساده ای نیست که بتوان آن را تنها با قلقلک دادن شهروندان به دست آورد شادی چیزی نیست که مجریان برنامه های تلویزیونی بتوانند با خنده های حرفه ای یا آهنگ های شادشان مردم را فریبکارانه شاد کنند.
وی تاکید کرد: ممکن است آن خنده های حرفه ای و آهنگ های شاد، نمکی روی زخم های مردم تلقی شود اما مردم برداشت آنی و گذرا از مفهوم شادی ندارند، دل ها زمانی شاد می شوند که کیفیت زندگی آباد شود و احساس رهایی و آزادی در وجود مردم موج زند.
مهرعلیزاده اظهار کرد: شاد بودن مردم نیازمند آن است که اشکال گوناگون تبعیض کاهش یابد، احساس عدالت به معنای واقعی آن در وجود مردم تبلور یابد، احساس امنیت شغلی، اجتماعی، امنیت وجودشناختی و فردی، احساسی است که می تواند شادی را بیافریند.

** شادی پایدار میوه اصلی توسعه پایدار
مدیرکل دفتر امور اجتماعی استانداری ایلام گفت: امروزه توسعه یافتگی و پیشرفت را بر اساس معیار شاد بودن می سنجند و جامعه ای پیشرفته تر است که مردم آن شادترند و جامعه ای عقب مانده تر است که مردم آن ناشدند.
مهرعلیزاده اضافه کرد: آنها که در ترس به سر می برند هیچ برنامه موسیقایی و کمدی نمی تواند آنها را شاد کند، هیچ کس نمی تواند مردم را بترساند و در عین حال با قلقلک های تلویزیونی بخنداند.
وی یادآور شد: شادی به مثابه یک برساخت اجتماعی حاصل تعامل جدی عاملان و ساختارهاست، مردم زمانی لبخند می زنند و احساس شادی پایدار را تجربه می کنند که شاخص های توسعه پایدار اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در جامعه ارتقا یابد و در واقع شادی پایدار میوه اصلی توسعه پایدار است.
مردم ایلام در استانی که به اصطلاح بر کوهی از منابع و نعمت های خدادادی استوار است و تجربه هشت سال جنگ تحمیلی، کشته شدن عزیرانشان و هراس از بمباران های صدام را در ذهن دارند با خاطره ای ناخوشایند از گذشته، حال سرگردان و آینده ای مبهم را چگونه می توان شاد کرد؟ پاسخ این سوال شاید کلید گمشده قفل توسعه و پیشرفت این استان باشد.

گزارش از معصومه امیدی