شکست سریال‌های ماه رمضان و آمارهای رضایت ۸۱ یا ۷۴ درصدی!
عصر ایران ؛ نهال موسوی – امسال سریال‌های تلویزیون یک شکست به تمام معنا بود و به هیچ عنوان آن استقبال همیشگی مجموعه‌های ماه‌های رمضان را به خود ندید، سریال‌هایی چون «کوچه اقاقیا» ، «خانه به دوش» ، «متهم گریخت» و … در ماه رمضان درخشیدند ولی امسال اوضاع از سال گذشته هم بدتر است.
فقط انگار در تلویزیون و مرکز نظر سنجی آنها داستان فرق دارد. در چند روز گذشته نظرسنجی مرکز تحقیقات رسانه ملی در خصوص برنامه‌های رمضانی صداوسیما منتشر شد که بر اساس آن در میان مجموعه‌های تلویزیونی مجموعه «احضار» با ۴۳.۱ درصد مخاطب و رضایت حدود ۷۴ درصد “در حد زیاد” در صدر مجموعه‌های رمضانی تلویزیون قرار گرفت.
مجموعه تلویزیونی «یاور» شبکه سه سیما با حدود ۴۱ درصد مخاطب و رضایت بیش از ۸۱ درصد “در حد زیاد” دومین مجموعه تلویزیونی موردپسند مردم شده است.
فصل چهارم «بچه مهندس» از شبکه دو سیما نیز با ۳۷.۳ درصد مخاطب و رضایت بیش از ۷۲ درصد “در حد زیاد” در جایگاه سوم سریال‌های رمضانی سیما در سال ۱۴۰۰ قرار گرفته است.
البته قبل تر هم گفته‌ایم نکته‌ای که محل بحث و مورد مناقشه است چگونگی انجام این نظرسنجی‌ها و به دست آوردن چنین آمارهایی است. آمارهایی چون اعلام بیش از ۷۰ یا ۸۰ درصد رضایت بیننده‌ها و …
قابل ذکر است در یک نگاه اجمالی به سریال‌های ماه رمضان در سال ۱۴۰۰ می‌توان گفت:
سریال احضار به دلیل پرداختن به موضوعات ماورایی از همان ابتدا با اعتراضاتی از سوی برخی روحانیون مواجه شد اما بعد از چند قسمت کاملا همه ساکت شدند چون دیدند از اساس احساس نگرانی آنها بی جهت بوده چون سریال بیشتر از مطرح ساختن مباحثی درباره جن و روح و … بیشتر یک ملودرام عشقی ناموفق است.
سریال بچه مهندس ۴ هم به گونه ای است که انگار یک لیست از انواع و اقسام بلایا، مصائب و مریضی برای بشریت را فهرست کرده‌اند و حال یک، یک آنها را بر سر جواد جوادی بنده خدا نازل می‌کنند از همان فصل اول سریال که جوادی در پرورشگاه بود و پدر و مادر نداشت، تا به امروز که هم فلج شده است و هم سرطان دارد و …
سریال یاور هم یک نسخه فشرده و ترکیب شده از سریال‌های قبلی نویسنده آن یعنی سعید مطلبی است، مخلوطی از ۳ فصل ستایش و سریال ماه و پلنگ، طبیعتا با دیالوگهای شعاری موقعیت‌های فیلم فارسی وار و …
حال این آمارهای “رضایت در حد زیاد” مخاطب و اعلام ۷۴ درصد و ۸۱ درصد واقعا جای تعجب دارد!
سال گذشته تقریبا درهمین روزها “حسن وارسته” نویسنده سریال «بچه مهندس» در یک گفت‌وگوی لایو اینستاگرامی با صفحه رسمی روابط عمومی تلویزیون گفت: « من این نظرسنجی‌های مرکز تحقیقات را قبول ندارم. با این دوستان سال های سال کار کردم و می دانم چطور آمار می‌گیرند. خیلی روش‌هایشان به روز نیست.
براساس شماره تلفن‌های ثابت نظرسنجی می‌کنند و این روزها هم که به خاطر شیوع کرونا فقط یک سوم پرسنلشان کار می‌کنند و خیلی نمی‌شود روی نتیجه این نظرسنجی حساب کرد.»
او به این مسئله اشاره کرد که خودش در تقریبا یکی دو دهه اخیر با مرکز افکارسنجی رسانه ملی در ساختمان مشخص آنها در مجموعه جام جم همکاری داشته و از این گفت که به حبیب‌اللهی مدیر سابق و همچنین مدیران جدید این مجموعه اشکالات این شیوه نظرسنجی را گوشزد کرده است. هرچند مجری برنامه لایو اشاره کرد که این سیستم‌های سنجش تغییر کرده است اما حسن وارسته با تاکید بر اینکه بر اساس فکت‌هایی تازه صحبت می‌کند گفت که از جزئیات مطلع است.
نکته مهمی که می‌تواند اساس این نظرسنجی‌ها را در صورت واقعیت ادعا، از نظر علمی زیر سئوال ببرد، جایی بود که وارسته به لیست محدود شماره‌های تماس اشاره کرد. یعنی اینکه در نمونه‌گیری تصادفی از کل جامعه، این نظرسنجی‌ها در جمعی محدود انجام می‌شود که احتمال شرطی شدن به سئوالات را دارد و یا نمونه مناسبی برای اینکه به کل جامعه تعمیم داده شوند، نیست.
گاهی اوقات اشاره شده است که نظرسنجی‌های ماهانه روابط عمومی سازمان صداوسیما معمولا از بازه‌های ۴۱۶ نفری به دست می‌آیند و بر اساس پیمایش‌های تلفنی به کل جامعه تعمیم داده می‌شوند.
بر خلاف برخی از ادعاها که «من تلویزیون نمی‌بینم و …» بر اساس شواهد و تجربه می‌توان گفت اتفاقا تلویزیون در بین قشرهای مختلف جامعه به عنوان یک پایگاه ثابت حضور دارد و بسیاری هم بیننده برنامه‌ها و سریال‌های آن هستند بهرروی همواره طیف‌های ثابتی در جامعه مخاطب تلویزیون هستند.
واقعیت این است که سریال‌ها و برنامه‌هایی که بیننده‌شان زیاد باشد به شکلی خود را بروز می‌دهند و جامعه هم به سرعت متوجه آن خواهد شد، درباره آن حرف زده شده و از طرف رسانه‌ها هم مورد توجه قرار می‌گیرد و یا در شبکه‌های اجتماعی به اشکال مختلف مطرح می‌شود. همین امسال سریال‌های «نون، خ ۳» نمونه‌ایی واضح از استقبال تماشاگران از یک مجموعه تلویزیونی بود. جا دارد تا صداوسیما و علی الخصوص تلویزیون برای احترام به مخاطب هم شده روند و چگونگی این نظرسنجی‌ها رابه شکلی صریح اعلام کند و نشان دهد که این آمارهای غالبا بالا بر چه اساسی به دست آمده است؟ این شفاف‌سازی هم به نفع خود صداوسیماست و هم اینکه باعث می‌شود برنامه‌سازان هم جایگاه واقعی برنامه خود را بدانند. علی خودسیانی که تجربه همکاری با کارگردان هایی مثل حسن فتحی، بیژن بیرنگ، شاپور قریب، داریوش فرهنگ و محمد رحمانیان را در مقام نویسنده مجموعه های تلویزیونی دارد، درباره خروجی سریال‌های رمضان ۱۴۰۰ در مصاحبه ای با ایسنا گفته است: «من اگر به جای رئیس سازمان صداوسیما بودم، گروه فیلم و سریال را یا یک خانه تکانی اساسی می کردم و افراد جدید می آوردم و یا اینکه کلا این بخش را تعطیل می کردم. اگر یک هزارم هزینه هایی که برای ساخت این سریال ها صرف می شود را حداقل صرف دوبله سریال های خوب و به درد بخور کنند، وضعیت بهتر خواهد بود.» انصافا حرف درستی زده است.
